اولین مبحث ساده و در عین حال بسیار مهم در اجرای سازه شاقول بودن اجزای عمودی سازه است. چرا که عدم تحقق این امر سبب کج شدن و در نهایت خرابی ظاهری عناصر سازه مانند درب ها و پنجره ها و یا افزایش مصالح مصرفی در کف ساختمان ها و به صرفه نبودن سازه از نظر کیفیت ظاهری و اقتصادی خواهد شد.
برای کنترل عمود بودن قسمت های مختلف در سازه و کج نبودن ان ها از شاقول استفاده می کنیم. شاقول به سبب وزن خود و به دلیل نیروی جاذبه ی زمین تمایل دارد به موازات جهت شتاب گرانش زمین قرار بگیرد. از انجا که چند خط عمود بر یک خط با هم موازی هستند فواصل بین خطوط و سطوح در همه جا برابر می شود. علت دوکی شکل ساخته شدن شاقول ها مینیمم کردن سطح قرار گرفته ی آن در راستای وزش باد است. تا باد در جهت قرار گرفتن آن کم ترین دخالت را داشته باشد.
برای کنترل شاقول بودن دیوار کمی ملات به قسمت بالای دیوار می زنیم و شاقول را به ان متصل می کنیم. سپس حد فاصل بین دیوار و نخ شاقول که به صورت خط مستقیم است را توسط ملات به صورت نواری شکل پر می کنیم که به این نوار کرم گویند.
نحوه ی اجرا بدین گونه است که دو کرم در دو طرف دیوار به وجود اورده و سپس نخ را به صورت افقی بین دو کرم کشیده در قسمت ها یی که دیوار شاقول نیست بین نخ و دیوار را به وسیله ملات پر می کنیم.
برای کنترل افقی بودن قسمت های مختلف سازه نیز از تراز استفاده می کنیم. تراز یعنی هم سطح و ارتفاع بودن نقاط موجود در یک صفحه.
اگر در ساختمان ها تراز رعایت نشود در کف ساختمان شیب و ناهمگونی ایجاد خواهد شد که برای جبران این شیب اضافی و ایجاد کف تمام شده ناچار به استفاده از مصالح بیشتر در یک طرف نسبت به طرف دیگر هستیم.
(کف سنگ کاری یا موزاییک شده که برای فرش شدن اماده است را کف تمام شده گویند که شامل سقف طبقه پایین -تاسیسات لوله کشی و برق – پوکه معدنی برای پر کردن - به دلیل وزن پایین آن- و لایه ی 2 سانتی متری از ملات بر روی پوکه ها و در نهایت نمای بیرونی کف است.)
خود این کف سازی ها عامل افزایش وزن ساختمان خواهد شد.
فلسفه ی تراز از تمایل مایعات به قرار گرفتن به موازات سطح افق می آید که دلیل آن اثر نیروی جاذبه ی زمین بر سیالات است. در اسکلت ساختمان ها برای تراز کردن کف ساختمان از شلنگ تراز استفاده می شود. بدین صورت که شلنگ تراز را دور همه ی ستون ها می کشیم و آن را جابه جا میکنیم تا سطح مایع درون ان افقی شود. سپس ستونی که شلنگ تراز در ارتفاع کم تری از سطح زمین قرار دارد را ستون مبنا قرار داده و کف بقیه ستون ها را بالا اورده تا به کف ستون مبنا برسند.
با کنترل تراز و شاقول بودن اجزای سازه نسبت به هم گونیا خواهند شد که با استفاده از قضیه ی فیثاغورث میتوان گونیا بودن در صفحه را کنترل نمود. بدین منظور مقداری از طول دو عضو تحت بررسی را به دلخواه از دو طرف جدا کرده و سپس وتر حاصل از ان دو ضلع را اندازه گیری می کنیم. این کار را تا جایی ادامه می دهیم که این 3 ضلع که شامل 2 ضلع انتخابی ما و ضلع حاصله است در رابطه ی فیثاغورث صدق کنند.
برای سهولت کار بهتر است از ابعاد معمول استفاده شود. مانند ارقام 3- 4 و5. هر چه ابعاد انتخابی بزرگ تر باشند دقت عمل بیشتر خواهد شد.
همانطور که گفته شد اصل گونیا بودن برای اجرای نصب صحیح عناصر سازه مانند چهارچوب درب بسیار مهم است. چرا که چهار چوب درب از 4قطعه ی چوبی یا فلزی دو به دو مساوی و موازی هم تشکیل شده است که در هنگام نصب قطعات بالا و پایینی باید تراز و قطعات عمودی باید شاقول باشند که طبیعتا با شاقول کردن قطعات عمودی قطعات بالا و پایین تراز خواهند شد و بالعکس.
برای شاقول کردن قطعات عمودی نخ شاقول را در دیوار بالای قطعه ی عمودی اویزان می کنیم. شاقول باید در جهت شتاب گرانش زمین بایستد. اگر شاقول تا حد اکثر 1میلیمتر فاصله داشته باشد چهارچوب شاقول می باشد. اما اگر شاقول به دیوار بچسبد نتیجه خواهیم گرفت که قسمت بالایی چهارچوب به سمت خارج کج است. و اگر شاقول از چهارچوب بیشتر از 1میلیمتر فاصله بگیرد قسمت بالایی چهارچوب به سمت داخل کج است.
اگر چهارچوب درب شاقول نباشد درب به آسانی باز و بسته نمی شود و خطر خرابی چهارچوب و ترک خوردن دیوار وجود دارد .
ارتفاع درب 210 سانتی متر می باشد که با چهارچوب بالا و پایین و پاگیر پایین رقم نهایی درب در ارتفاع 230 سانتی متری از کف تمام شده خواهد شد. پنجره ها نیز در ارتفاع 60 سانتیمتر الی 100 سانتی متر از کف تمام شده می باشد که 80 سانتی متر ارتفاع مناسبی برای آن است.
اگر قد پنجره بلند باشد به طوری که خطر پرت شدن وجود داشته باشد لازم است برای امنیت از نرده استفاده شود.
ساختمان ها به ساختمان های بتنی و اسکلت فلزی تقسیم می شود که برای ساخت ساختمان با اهمیت کم نظیر ساختمان های 1 تا حداکثر 2 طبقه می توان از مصالح بنایی در ساخت بنا نیز استفاده کرد.
در ساختمان نحوه ی توزیع نیرو بدین گونه است که نیروی وارده از سقف به تیرچه ها و از تیرچه ها به تیر و از تیر به ستون و از ستون ها به پی ساختمان و از انجا به خاک است. ساختمان ها با مصالح بنایی حد اکثر می توانند ارتفاعی به اندازه ی 853سانتی متر داشته باشند. این نوع ساختمان ها تقریبا به اندازه ی 80 سانتی متر از سطح زمین فاصله دارند.
برای ساختن ساختمان با مصالح بنایی از پی های منفرد استفاده می شود که استفاده از این نوع در حال منسوخ شدن است.